Chỉ số AQ - bản lĩnh vào đời

TTCN - AQ là viết tắt của Adversity Quotient (chỉ số biểu thị khả năng vượt qua nghịch cảnh, bất hạnh, lao đao... gọi tắt là chỉ số vượt khó). Tại sao một số người trở nên xuất chúng, rất thành công, trong khi những người khác lại nản lòng, thất bại cho dù họ có thừa thông minh hoặc tư cách tốt? Điểm khác nhau giữa họ chính là sự chênh lệch về AQ. Đó là chỉ số dùng để đo xem ai có thể đương đầu và đương đầu có hiệu quả trước bất hạnh và nghịch cảnh.

Ý nghĩa của chỉ số AQ

Nhà tâm lý học Paul G. Stoltz (Mỹ), tác giả của AQ, đã cho phát hành tác phẩm Adversity Quotient trên mạng Amazon.com vào tháng 5-1999. Tác phẩm đó ngay lập tức làm nức lòng giới tâm lý học và cả những nhà doanh nghiệp tầm cỡ

Báo Washington Post bình luận: “Rất nhiều nhân viên đang ngóng chờ chỉ số AQ mới được hình thành để kỳ vọng những kết quả như họ mong muốn”. Tờ Seattle Post-Intelligencer cũng viết: Báo The Straits Times (Singapore) sau khi phân tích thái độ vượt khó để đạt tới những mục đích cao đẹp, khẳng định: “Chỉ số AQ vừa đo sự nỗ lực quyết tâm, vừa đo trí thông minh sáng tạo của ai đó nằm ở mức nào. Nó cũng là một chỉ báo về bốn mức độ cao thấp của bản lĩnh sống: 1. xoay chuyển cục diện, 2. đảo ngược tình thế, 3. vượt lên nghịch cảnh, 4. tìm được lối ra”.

Chỉ số AQ và chất anh hùng

Các nhà tâm lý học ứng dụng đã hoan nghênh sự ra đời của chỉ số AQ. Họ cho rằng đây là một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử phát triển tâm lý học cuối thế kỷ 20. Nó chứng tỏ việc lượng hóa những phẩm chất tâm lý bậc cao là một điều có thể làm được, như đã từng làm với trí tuệ (IQ) và cảm xúc (EQ).

Tuy “sinh sau đẻ muộn” nhưng những ý tưởng có liên hệ đến AQ từ xa xưa đã được thể hiện trong những thiên anh hùng ca. Đặc trưng chung của những thiên anh hùng ca bản lĩnh, khí phách của con người trước nghịch cảnh là ý chí không đầu hàng trước số phận. Chất anh hùng ấy ít nhiều đều có trong mỗi người nếu biết khơi dậy.

Chất anh hùng của những người lặng thầm càng có giá trị nhân bản, nghĩa là càng có cả chiều cao lẫn chiều sâu của chỉ số AQ. Họ không xưng danh mà thực chất là những anh hùng vô danh. Đó là những người đã vượt lên nghịch cảnh của chính mình, vượt qua số phận mà định mệnh đã cay nghiệt đè nặng lên mình.

Dù họ có thể không làm nên lịch sử gì to tát cho xã hội, nhưng họ đã tự khẳng định được giá trị bản thân từ nghịch cảnh. Theo nghĩa đó, họ cao cường hơn những người bình thường rất nhiều. Đó là nhờ chí khí của họ đã vượt trội, được chính họ rèn giũa để nâng cao.

Như vậy, chỉ số AQ bậc cao vẫn có trong đời thường, trong những người bình dị mà cao cả (dù hữu danh hoặc vô danh) chứ không chỉ tồn tại trong các bậc anh hùng xuất chúng. Bill Gates (chủ tịch Tập đoàn Microsoft) có nói: “Những ai tự chế được bản thân hoặc tự vượt lên chính mình dù chỉ trong khoảnh khắc cũng đều có “máu” anh hùng. Những lúc như vậy, chỉ số AQ nơi họ tăng đột biến”.

Nhờ rèn luyện và “tiêm nhiễm” từ những tác động tích cực, từ những môi trường tích cực (nhất là môi trường giáo dục nhân bản), con người có thể được “truyền máu” anh hùng từ tuổi thơ. Cuộc khảo sát của các nhà tâm lý trong suốt 15 năm theo dõi 10 đứa trẻ đã chứng minh điều đó.

Thường những ai có chỉ số EQ cao thì AQ cũng có phần cao. Nhưng không phải bao giờ và ở ai giữa EQ và AQ đều có tỉ lệ thuận. Thực tế cho thấy rất nhiều người tốt về cảm xúc, tốt về nhân cách nhưng... việc không thành, cuộc đời vẫn lắm bất hạnh. Nói như tác giả của chỉ số AQ (Paul G.Stoltz): “Người tốt vẫn có thể là người không bền lòng theo đuổi mục đích.

Dù biết đó là mục đích cao đẹp nhưng họ không đủ can trường để đi tới. Bởi vì, bao giờ cũng vậy, mục đích cao đẹp luôn đi kèm với những thử thách cực kỳ khó mà chỉ ai dám vượt khó mới có thể tới đích”.

Nói cách khác: Nếu không tự nâng cao chỉ số AQ, người thông minh và người hiền thục vẫn có thể là người bất hạnh, không vượt qua được nghịch cảnh. Sự thành đạt hay niềm hạnh phúc khi thành công, bao giờ cũng có “giá” phải trả. Giá càng “đắt” và càng chính đáng (ngay thẳng) thì hạnh phúc càng lớn và càng đáng để ta tự hào. Chỉ số AQ còn có một ý nghĩa như thế.

Khi đo về sức bật kiên cường của con người trước nghịch cảnh, chỉ số AQ xem xét sức bật đó có thể “động” (gây tiếng vang) mà có thể “tĩnh” (rất âm thầm). Như sự vượt khó, sự hi sinh lặng lẽ của các bà mẹ VN anh hùng: “ba lần tiễn con đi, trăm lần khóc thầm lặng lẽ...”, nhưng “nước mắt của mẹ thường nuốt vào trong để tạo nên sự rắn rỏi, kiên cường ngoài da thịt, để cứng hơn sắt, để vững hơn đồng..., để vượt qua bão táp chiến tranh”. Đấy là biểu hiện cao về chỉ số AQ của nhiều bà mẹ VN.

Những bà mẹ ấy yếu về thể chất nhưng rất mạnh về tinh thần. Chỉ số AQ là số đo về sức mạnh tinh thần theo hướng chân - thiện - mỹ (nghĩa cao, chí lớn). Anh hùng có trong nhân dân, vì nhân dân nói chung có một sức mạnh tinh thần rất to lớn, đè bẹp được cường quyền và bạo lực.

Chỉ số AQ & giá trị bản thân

Ai trong chúng ta cũng biết Walt Disney - nhà doanh nghiệp và cũng là nhà văn hóa tài danh của nước Mỹ. Nhưng thuở cơ hàn lúc nhỏ của ông thì ít người để ý. Trong lời tự bạch về thời lận đận của mình, ông đã rút ra ba điều tâm huyết:

1. Khó khăn không phải ở hoàn cảnh trói tay, mà ở chí khí cạn kiệt khiến ta không quyết tiến.
2. Ta phải “tiến” cả những lúc trắng tay, không tiền. Không tiền để mua báo, nhưng lặn lội đến sạp báo hoặc thư viện để coi báo. Đó là một cách để tiến.
3. Khi có tiền mà không lo học hành và luyện tập, kể như không tiến. Đó là lúc tiền thì dư dả mà chí khí thì mất sạch!

...Ngày nay, việc giáo dục để nâng cao chỉ số AQ gắn liền với xu thế phát triển của từng cá nhân và cả cộng đồng. Cách đây không lâu, trước sự báo động về chủ nghĩa thực dụng và chủ nghĩa tiêu dùng đang xâm chiếm tâm hồn nhiều bạn trẻ, nền giáo dục và giới truyền thông Singapore đã đưa ra những thông điệp như sau:

1. Những ai không muốn làm nô lệ cho kẻ khác nhưng lại sẵn sàng làm nô lệ cho đồng tiền, người đó vẫn có chỉ số AQ rất thấp.
2. Trước áp lực của đồng tiền, người nào có gan không làm nô lệ cho đồng tiền và vật chất, người đó có chỉ số AQ cao.
3. Chủ nghĩa thực dụng lấy đồng tiền làm thước đo giá trị bản thân, kể cả khi đồng tiền đó bị dây bẩn, thậm chí vấy máu.
4. Kẻ học làm sang (nhưng không biết làm người) luôn lấy áo quần, tư trang, xe cộ... làm vật trang sức cho giá trị bản thân.
5. Kẻ làm người nhưng không biết giá trị chân chính luôn lấy tiện nghi vật chất để thẩm định giá trị bản thân và giá trị của người khác.

...Như vậy, khi bạn có TS trong tay mà biết nuôi chí lớn, đồng thời có đầy dũng khí để thực hiện chí lớn, đó chính là cách đầu tư chiều sâu và rất căn bản cho mọi giá trị cao cả của bản thân.

QUANG DƯƠNG

Việt Báo